Mounjaro (Tirzepatide): دارویی نوظهور برای درمان چاقی با تأثیرات فراتر از کاهش وزن

Mounjaro (تی‌رزپاتاید) دارویی از نسل جدید آگونیست‌های گیرنده‌های GIP و GLP‑1 است که ابتدا برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی نوع ۲ تأیید شد، اما با اثربخشی چشمگیر در کاهش وزن، توجه گسترده‌ای در حوزه درمان چاقی به خود جلب کرده است. برخلاف سایر داروهای کاهش وزن، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که Mounjaro نه تنها وزن را کاهش می‌دهد، بلکه به‌صورت انتخابی چربی بدن، به‌ویژه چربی داخل عضلات (میوستئاتوز) را هدف قرار می‌دهد و در عین حال از افت توده عضلانی قابل توجه جلوگیری می‌کند. این مقاله مروری است بر مکانیسم اثر، یافته‌های بالینی، و پیامدهای فیزیولوژیکی و بالینی این دارو.

چاقی به‌عنوان یک اپیدمی جهانی با بار اقتصادی و اجتماعی سنگین، نیازمند راهکارهای مؤثر و پایدار برای کنترل وزن است. در دهه اخیر، درمان‌های دارویی جدید مانند آگونیست‌های GLP‑1 نظیر semaglutide (Wegovy) و اخیراً tirzepatide (Mounjaro) مطرح شده‌اند. Mounjaro با فعال‌سازی دوگانه گیرنده‌های GIP و GLP‑1، نسبت به نسل قبلی داروها، عملکرد متابولیک گسترده‌تری دارد و مکانیسم‌هایی چندگانه در تنظیم اشتها، ترشح انسولین، و مصرف انرژی را در بر می‌گیرد.

1. مکانیسم عمل

Tirzepatide همزمان روی گیرنده‌های GIP (glucose-dependent insulinotropic polypeptide) و GLP‑1 (glucagon-like peptide-1) اثر می‌گذارد که اثرات زیر را در پی دارد:

• افزایش ترشح انسولین وابسته به گلوکز

• کاهش ترشح گلوکاگون

• کند شدن تخلیه معده

• افزایش احساس سیری

• کاهش وزن از طریق کاهش اشتها و افزایش اکسیداسیون چربی‌ها

ترکیب این مسیرها، منجر به کاهش وزن چشمگیر و بهبود شاخص‌های متابولیک مانند فشار خون، پروفایل لیپیدی، HbA1c و مقاومت به انسولین می‌شود.

2. نتایج بالینی و کاهش وزن

2.1. مطالعه SURMOUNT‑1

این کارآزمایی بالینی فاز ۳ بر روی افراد بزرگسال با چاقی (BMI ≥30) یا اضافه وزن (BMI ≥27 همراه با یک بیماری زمینه‌ای) و بدون دیابت انجام شد. پس از 72 هفته درمان:

• گروه دریافت‌کننده دوز 15 میلی‌گرم Mounjaro به کاهش میانگین وزن 20.9٪ رسیدند.

• کاهش وزن در گروه دارونما تنها 3.1٪ بود.

این اختلاف چشمگیر، Mounjaro را به مؤثرترین داروی ضدچاقی تاییدشده تا زمان نگارش این مقاله تبدیل کرده است.

2.2. پایداری تأثیر در بلندمدت

نتایج منتشرشده در سال 2025 از یک مطالعه سه‌ساله نشان دادند که افراد دریافت‌کننده Mounjaro موفق به حفظ بیش از 90٪ کاهش وزن اولیه شده‌اند. این موضوع نقش دارو را در درمان مزمن چاقی به‌خوبی تثبیت می‌کند.

3. تأثیر بر ترکیب بدنی: عضله و چربی

3.1. داده‌های تصویربرداری MRI

در یک زیرمطالعه از تحقیق SURPASS‑3، که با استفاده از MRI بر ترکیب بدن نظارت داشت، مشخص شد:

• کاهش حجم عضله ران نسبتاً اندک (~۰.۶ لیتر) بود.

• اما چربی داخل عضلات (myosteatosis) به شکل معنی‌داری کاهش یافت.

• نسبت چربی به عضله نیز کاهش یافت که نشان‌دهنده بهبود ترکیب بدنی است.

این یافته‌ها بیانگر آن‌اند که کاهش وزن ناشی از Mounjaro، برخلاف رژیم‌های غذایی سخت یا گرسنگی، بیشتر از طریق کاهش بافت چربی انجام می‌شود.

3.2. تحقیق دانشگاه گلاسگو (2024)

مطالعه‌ای بین‌المللی در ۴۵ مرکز تحقیقاتی، نشان داد که:

• Mounjaro علاوه بر کاهش وزن، باعث افزایش توان فیزیکی، بهبود VO₂max و قدرت عضلات اسکلتی می‌شود.

• حتی بدون انجام فعالیت ورزشی، کیفیت عضلات حفظ و گاهی نیز بهبود یافت.

نتایج این تحقیق در مجله Lancet Diabetes & Endocrinology منتشر شد.

4. عوارض جانبی و ملاحظات ایمنی

4.2. عوارض شایع

• تهوع

• اسهال

• یبوست

• کاهش اشتها

• سردرد

این عوارض معمولاً در هفته‌های ابتدایی درمان ظاهر می‌شوند و با تطابق بدن کاهش می‌یابند.

4.2. هشدارهای ایمنی

• خطر بالقوه پانکراتیت حاد

• احتمال افزایش توده‌های تیروئیدی (در مطالعات حیوانی)

• تداخل احتمالی با برخی داروهای دیابتی مانند انسولین

FDA توصیه کرده است که مصرف این دارو باید تحت نظارت پزشک متخصص باشد.

5. مقایسه با سایر داروهای لاغری

Mounjaro با مکانیسم دوگانه، تأثیر بیشتری نسبت به سمگلوتید دارد.

Mounjaro به‌عنوان دارویی با اثر دوگانه در کاهش وزن و بهبود ترکیب بدنی، نقطه عطفی در درمان چاقی به شمار می‌رود. برخلاف بسیاری از روش‌های کاهش وزن که باعث تحلیل عضلات می‌شوند، این دارو از طریق کاهش چربی داخل عضلات و حفظ ساختار عضلانی عمل می‌کند و پیامدهای متابولیک، قلبی و عملکردی مطلوبی دارد. با وجود اثربخشی بالا، همچنان نیاز به نظارت دقیق پزشکی و بررسی اثرات طولانی‌مدت آن در بیماران با شرایط خاص وجود دارد.